Գործադիր իշխանությունում կանանց առաջընթացը
- 2024 թվականի դեկտեմբերի դրությամբ` ՀՀ Կառավարության կազմում 12 նախարարներից 4-ը կին են, ինչը 33 % է կազմում;
- Կանայք ղեկավարում են Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի, Առողջապահության, Արդարադատության և Ներքին գործերի նախարարությունները:
ՄԱԿ-ի Տնտեսական հանձնաժողովի (UNECE) մեթոդաբանությամբ՝ գործադիր իշխանությունում առանցքային են համարվում ֆինանսների, արդարադատության, արտաքին գործերի, պաշտպանության և ներքին գործերի նախարարությունները։ Հայաստանում դրանցից երկուսը կանայք են ղեկավարում։ Ընդ որում՝ Ներքին գործերի նախարարի պաշտոնում առաջին անգամ կին է նշանակվել միայն 2024 թվականին։
- ՀՀ Կառավարության կազմում կանանց ներկայացվածության ցուցանիշը համադրելի է ՀՀ Ազգային ժողովում կանանց ներկայացվածության հետ։
- Ողջ աշխարհում նախարարների պաշտոններ զբաղեցնող կանանց մասնաբաժինը 23.3 % է կազմում:
- Նախարարների կաբինետում կանանց ներկայացվածության Հայաստանի ցուցանիշը (33%) համադրելի է Եվրոպայի և Հյուսիսային Ամերիկայի ցուցանիշի հետ։
- 10 երկրում կանանց ներկայացվածությունը նախարարների կաբինետում 33% է կազմում, այդ թվում՝ ԱՄՆ-ում և Մեծ Բրիտանիայում։
- 15 երկրի կառավարություններում կանայք կազմում են նախարարների կաբինետի 50-63%-ը։
- 24 երկրում կին նախարարների թիվը 40 %-ից բարձր է։
Աղբյուրը՝ ՄԱԿ-Կանայք, 2024
Աշխարհում կանանց ամենաշատը բաժին են հասնում գենդերային հավասարության, սոցիալական հարցերի, մարդու իրավունքների նախարարների պորտֆելները։
Խնդիրներ
Կանայք երբևէ չեն զբաղեցրել ՀՀ նախագահի, վարչապետի, փոխվարչապետների, Ազգային անվտանգության խորհրդի քարտուղարի պաշտոնները։
2024 թ․ հունվարի դրությամբ, ողջ աշխարհում կանայք պետության ղեկավարի պաշտոն են զբաղեցրել 15 երկրում, կառավարության ղեկավարի պաշտոնը՝ 16 երկրում։
Նախարարների պաշտոնում կանանց ներկայացվածության շարժընթացը
- ՀՀ Կառավարության կազմում 2024 թվականի դեկտեմբերին արձանագրված կին նախարարների թվի աճը կարելի է դիտարկել որպես դրական շարժընթացի մեկնարկ։
Փոխնախարարների պաշտոնում կանանց ներկայացվածության շարժընթացը
- Փոխնախարարների պաշտոնում կանանց ներկայացվածության շարժընթացի դրական միտումները դանդաղում են։
- 47 փոխնախարարից 7-ն են կին (15 %)։
- 12 նախարարություններից 5-ում կին փոխնախարարներ չկան։
- Միայն Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունում 4 փոխնախարարից 2-ը կին են։
Աղբյուրը՝ ՀՀ վիճակագրական կոմիտե, 2016- 2024թթ․
ՀՀ Կառավարության պաշտոնական կայք, 2024 թ․ դեկտեմբերի դրությամբ
Կանայք Կառավարության կազմում․ 2024 թ․ սեպտեմբերի դրությամբ
Կանայք դիվանագիտության մեջ․ 2024 թ․ դեկտեմբերի դրությամբ
- Նախարարությունների մեծ մասում կանանց ներկայացվածությունը աշխատակազմերում ավելի բարձր է, քան տղամարդկանց։ Բացառություն են կազմում միայն պաշտպանության և արտաքին գործերի նախարարությունները։
Նախարարությունների աշխատակազմեր, 2023
Աղբյուրը՝ Կանայք և տղամարդիկ, ՀՀ ՎԿ, 2024 թ․
- Թեև կին քաղծառայողների թիվը կրկնակի բարձր է տղամարդկանց թվից, աշխատակիցների բաշխումը ըստ պաշտոնների խմբերի ցույց է տալիս, որ ղեկավար պաշտոններում կանանց թիվը զիջում է տղամարդկանց, իսկ մասնագետների թվում զգալիորեն գերազանցում է։
- Ղեկավար պաշտոններ զբաղեցնող քաղծառայողների բաշխումը ըստ ենթախմբերի ցույց է տալիս, որ կանանց ու տղամարդկանց հավասար ներկայացվածությունը նկատվում է միայն ցածր ենթախմբերում։ Ըստ էության, ինչքան բարձր է պաշտոնը, այնքան ավելի քիչ է կանանց ներկայացվածությունը։
- Մասնագիտական պաշտոնների բաշխումը ըստ ենթախմբերի ցույց է տալիս, որ կանանց ներկայացվածությունը գերազանցում է տղամարդկանց բոլոր ենթախմբերում։
Քաղաքացիական ծառայողների թվաքանակը ըստ պաշտոնների ենթախմբերի, 2023
Աղբյուրը՝ Կանայք և տղամարդիկ, ՀՀ ՎԿ, 2024 թ․
Գործադիր իշխանությունում քաղաքական և քաղաքացիական ծառայության բարձր ղեկավար պաշտոններում կանանց թերներկայացվածությունը վկայում է կանանց առաջընթացն ապահովող հնարավորությունների պակասի մասին։
Դրա հետ մեկտեղ մասնագիտական պաշտոններում կանանց ներգրավման բարձր ցուցանիշները վկայում են գործադիր իշխանությունում կանանց զգալի ներուժի առկայության մասին, ինչը սակայն չի զուգորդվում կանանց առաջխաղացմամբ բարձր ղեկավար պաշտոններում և քաղաքական որոշումների ընդունման մակարդակում։
Թեև 2024 թվականի դեկտեմբերին ՀՀ Կառավարության նախարարների կաբինետի կազմում կանանց ներկայացվածության առումով զգալի առաջընթաց է արձանագրվել, այնուամենայնիվ, որոշումների ընդունման մակարդակում կանանց թերներկայացվածությունը շարունակում է մարտահրավեր մնալ, և դրա հաղթահարումը պետության գենդերային քաղաքականության գերակա ուղղություններից մեկն է։
«Գերակայություն 1.
Կառավարման բոլոր ոլորտներում և որոշումների ընդունման մակարդակում գենդերային խտրականության հաղթահարում. Կանանց առաջխաղացման ազգային մեխանիզմի կատարելագործում, կանանց և տղամարդկանց հավասար ու լիարժեք մասնակցության հնարավորությունների ապահովում և ընդլայնում»։
- Քաղաքական և կառավարման ոլորտներում կանանց առաջխաղացմանն ուղղված ազգային կառուցակարգերի վերանայում և կատարելագործում։
- Օրենսդիր, գործադիր, դատական իշխանության մարմիններում, ինչպես նաև տեղական ինքնակառավարման մարմիններում կառավարման ու որոշումների կայացման մակարդակներում, այդ թվում՝ ընտրովի և նշանակովի ղեկավար պաշտոններում, կանանց ներկայացվածության և մասնակցության խթանում, այդ թվում՝ օրենսդրական բարեփոխումների իրականացում։
- Կին քաղաքական գործիչների, ինչպես նաև օրենսդիր, գործադիր և դատական իշխանություններում, տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրովի և նշանակովի ղեկավար պաշտոններում և որոշումների ընդունման մակարդակներում ընդգրկված կանանց զորեղացում և առաջխաղացման կառուցակարգերի բարելավում։
- Կառավարման մակարդակում և որոշումների կայացման գործընթացներում ընդգրկված կանանց և տղամարդկանց գենդերազգայունության զարգացում։
- Քաղաքական կուսակցությունների կողմից գենդերազգայուն քաղաքականությունների մշակում և պրակտիկաների կիրառում։
- Պաշտոնական բանակցային գործընթացներում, այդ թվում՝ անվտանգության և պաշտպանության ոլորտներում կանանց ներգրավվածության խթանում։
