Կանայք տեղական ինքնակառավարման համակարգում
Լուսանկարում՝ Դեբետի վարչական ղեկավար Անուշ Սարգսյան
Առաջընթացի միտումներ
1.Կանայք ՏԻՄ-երում
Ի դեպ
Աշխարհում՝
- Կանանց ներկայացվածությունը տեղական իշխանությունում տատանվում է 1%-ից մինչև 67%՝ միջինում կազմելով 35.5%:
- Աշխարհում միայն 2 երկիր է հասել գենդերային հավասարության տեղական իշխանությունում, և 26 երկրում կանայք տեղական մակարդակում ավելի քան 40%-ով են ներկայացված։
- Աշխարհի 88 երկիր կիրառում է գենդերային քվոտան տեղական ընտրություններում։
Աղբյուրը՝ ՄԱԿ-Կանայք
2.Հայաստանի ավագանիներում կանանց ներկայացվածության շարժընթացը
- Ավագանիներում կանանց ներկայացվածության դրական շարժընթացը պայմանավորված է ՏԻՄ ընտրություններում գենդերային քվոտայի կիրառմամբ։
- 2012 թ․ գենդերային քվոտան գործում էր միայն Երևանի ընտրություններում։
- 2016 թ․ գենդերային քվոտան ներդրվեց նաև Գյումրու և Վանաձորի ընտրություններում:
- 2020 թ․ գենդերային քվոտան գործում է 4000-ից ավելի ընտրող ունեցող, ինչպես նաև միավորված համայնքների ընտրություններում:
Աղբյուրը՝ ՀՀ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների
նախարարություն
3. Գենդերային քվոտաների արդյունավետությունը
Հայաստանում
- Հայաստանի 71 համայնքից`
– 65-ում ՏԻՄ ընտրություններն անցկացվում են համամասնական ընտրակարգով, և կիրառվում է գենդերային քվոտան
– 6-ում ՏԻՄ ընտրություններն անցկացվում են մեծամասնական ընտրակարգով, և գենդերային քվոտա չի կիրառվում։
- Գենդերային քվոտայի կիրառման շնորհիվ կանանց ներկայացվածությունը ավագանիներում աճել է գրեթե 3 անգամ՝ 10.7%-ից (2020) մինչև 28.8% (2024)։
- Մեծամասնական ընտրակարգով ընտրված ավագանիներում կանանց ներկայացվածությունը կրկնակի ցածր է համամասնական ընտրակարգով և քվոտայի կիրառմամբ ընտրված ավագանիներից։
Աղբյուրը՝ Համայնքների պաշտոնական կայքեր
Աշխարհում
- Այն երկրներում, որտեղ քվոտա է կիրառվում տեղական ընտրություններում, կանանց ներկայացվածության թռիչքաձև աճ է նկատվում տեղական իշխանությունում։
Օրինակ,
- Ֆրանսիայում 2000 թվականին ներդրված պարիտետի օրենքի շնորհիվ կանանց մասնաբաժինը քաղաքային խորհուրդներում աճել է 26%-ից (1995թ.) մինչև 48% (2001թ.)։
- Իսպանիայում տեղական ընտրություններում քվոտաների շնորհիվ կանանց թիվն աճել է 26%-ից (2003 թ.) մինչև 35% (2015 թ.):
- Oրենսդրական քվոտաներ կիրառող երկրներում կանանց ներկայացվածությունը ՏԻՄ–երում ավելի բարձր է քվոտա չունեցող երկրների համեմատ՝ առնվազն 7 տոկոսային կետով:
Աղբյուրը՝ ՄԱԿ-Կանայք
Խնդիրներ և լուծումներ
4. Կանանց ներկայացվածությունը ավագանիներում անհամաչափ է ըստ մարզերի
Աղբյուրը՝ ՀՀ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների
նախարարություն, փետրվար 2024 թ․
- Ավագանիներում կանանց ներկայացվածության ցուցանիշներն անհամաչափ են ըստ մարզերի՝ հասնելով առավելագույնի՝ 34%-ի, Շիրակի մարզում և նվազագույնի՝ 13.1%-ի, Արագածոտնի մարզում։
- Ավագանիներում կանանց ներկայացվածության ընդհանուր ցուցանիշը՝ 28.8%, զգալիորեն ցածր է, քան Երևանի ավագանիում արձանագրված 38.5%-ը։
5.Կանանց ներկայացվածությունը ՏԻՄ-երում ըստ քաղաքական ուժերի
Ողջ հանրապետության ավագանիները ձևավորած 52 կուսակցություններն ու դաշինքներն ապահովել են իրենց խմբակցությունների կազմում․
- Հանրապետության 71 համայնքի ավագանիներից մոտ մեկ երրորդում կանանց ներկայացվածության ցուցանիշը զգալիորեն ցածր է սահմանված քվոտայից։
- Կանանց ինքնաբացարկների ու մանդատից հրաժարվելու արդյունքում առնվազն 30 դեպք է արձանագրվել, երբ համամասնական ընտրակարգով ձևավորված ավագանիների կամ առանձին խմբակցությունների կազմում բացակայում են կանայք։
Աղբյուրը՝ Համայնքների պաշտոնական կայքեր
աՌԱՎԵԼ ՄԱՆՐԱՄԱՍՆ` տեսահոլովակում
Կանայք ավագանիների կազմում
Ի դեպ
Հայաստանի Հանրապետության վարչատարածքային միավորներն են մարզերը և համայնքները:
Տարածքային կառավարման մարմիններում կանանց ներկայացվածության ամփոփ նկարագիրը ներկայացված է տեսահոլովակում։
Տարածքային կառավարման մարմիններում կանանց ներկայացվածության ամփոփ նկարագիրը ներկայացված է տեսահոլովակում։
աՌԱՎԵԼ ՄԱՆՐԱՄԱՍՆ` տեսահոլովակում
Կանայք տարածքային կառավարման ոլորտում
6.Կանանց ներկայացվածությունը հանրային քաղաքական և վարչական պաշտոններում
2024 թ․–ի դրությամբ՝
- Համայնքի ղեկավարներ 5.6%
- Համայնքի ղեկավարի տեղակալներ 6%
- Վարչական ղեկավարներ 5.1%
Կանանց ներկայացվածության շարժընթացը հանրային քաղաքական և վարչական պաշտոններում
Աղբյուրը՝ ՀՀ տարածքային կառավարման և
ենթակառուցվածքների նախարարություն
աՌԱՎԵԼ ՄԱՆՐԱՄԱՍՆ` տեսահոլովակում
Կանայք ՏԻՄ-երի ղեկավար պաշտոններում
Որո՞նք են խնդիրները
- Կանանց ներկայացվածությունը ՏԻՄ-երի ընտրովի և նշանակովի ղեկավար պաշտոններում զգալիորեն ցածր է ավագանիների կազմում գենդերային քվոտայի շնորհիվ արձանագրված ցուցանիշներից։
- Քվոտայի արդյունավետությունը նվազում է հետընտրական շրջանում արձանագրվող վերադասավորումների, կանանց ինքնաբացարկների ու մանդատից հրաժարվելու դեպքերի հետևանքով։
Ի՞նչ անել
- Կատարելագործել կուսակցությունների մարզային կառույցներում կանանց ներգրավման մեխանիզմները, հնարավորություններ ապահովել նրանց քաղաքական առաջընթացի համար։
- Մշտադիտարկել քվոտայի արդյունավետությունը կանանց հնարավոր ինքնաբացարկների և մանդատից հրաժարվելու դեպքերում։
- Բարելավել կուսակցություններում կանանց քաղաքական առաջընթացը խթանող օրենսդրական մեխանիզմները։
- Խրախուսել գենդերային հավասարության և կանանց զորացման ուղղությամբ նախաձեռնությունները տեղական և ազգային մակարդակում:
Կանանց ձայնը
«
Իմ աշխատանքային գործունեությունը սկսել եմ ցածր պաշտոնից, աշխատել եմ համարյա բոլոր բաժինների հետ, բոլոր ոլորտներում և գիտեմ բոլորի աշխատանքը։ Ղեկավարը պետք է տիրապետի իր աշխատակիցների գործին, որովհետև նրանք իրենց չիմացածը իրենից պետք է հարցնեն։ Եթե չկարողացար պատասխանել, ուրեմն դու ճիշտ տեղում չես...
Նելլի Շահնազարյան
Կապանի քաղաքապետարանի աշխատակազմի քարտուղար
»
կարդալ ավելին
«
Կանանց փոխաջակցությունը շատ մեծ նշանակություն ունի արդյունքի հասնելու համար: Եվ դա հավասարաչափ կարևոր է թե՛ նրանց համար, ովքեր առաջ են գնում այդ օգնության շնորհիվ, թե՛ նրանց՝ ովքեր օգնում են:
Արփենիկ Վարդանյան
Փարաքար համայնքի Արևաշատ բնակավայրի վարչական ղեկավար
»
կարդալ ավելին
«
Հայրենի գյուղի վարչական ղեկավար լինելը չափազանց պարտավորեցնող է։ Ես գիտեմ, թե մեր համայնքում որ ծառի որ ճյուղն է վնասված, ով ինչ խնդիր ունի, ով ինչ է մտածում։ Դա շատ նման է ընտանիքին, երբ ամենայն մանրամասնությամբ գիտես, թե տանդ ինչ կա անելու։ Երբեմն այդ խնդիրներն այնքան են կուտակվում, որ սպառվում եմ։ Նման դեպքերում բարձրանում եմ բլրի վրա ու վերևից նայում մեր գյուղին, փորձում հիշել՝ ինչ ենք հասցրել անել, ինչ ենք կարողացել փոխել, և ինքս ինձ ասում եմ՝ ի գործ:
Անուշ Սարգսյան
Դեբետի վարչական ղեկավար
»
կարդալ ավելին
