Կանանց կերպարը հայաստանյան ԶԼՄ-ներում
ԶԼՄ-ներում կնոջ ոչ կարծրատիպային կերպարի ստեղծումը հիմնարար նշանակություն ունի կանանց նկատմամբ խտրական ու կողմնակալ վերաբերմունքը հաղթահարելու և պետական գենդերային քաղաքականության հիմքերն ամրապնդելու տեսանկյունից:
Հայաստանում անցկացված ԶԼՄ-ների գենդերային մշտադիտարկումները բացահայտում են լրատվամիջոցներում, սերիալներում, գովազդում կանանց ու տղամարդկանց չհավասարակշռված լուսաբանման, կանանց դերը նվազեցնող կարծրատիպերի, կանանց նվաստացնող ու վիրավորող վարվելաձևերի և սեքսիզմի նպատակաուղղված վերարտադրման, գենդերային խնդիրների անտեսման հետ կապված բացերը։ Մինչդեռ ԶԼՄ-ները կարող են ոչ միայն վերարտադրել կանանց առաջընթացը խոչընդոտող կարծրատիպերն ու միֆերը, այլ նաև մատուցել հանրությանը կնոջ ոչ կարծրատիպային կերպարը և աջակցել կանանց դերի և նշանակության մասին հանրային ընկալումների փոփոխությանը։
Իրավիճակի գնահատում
Սկսած 2011 թվականից լրատվամիջոցներում կանանց լուսաբանման ընդհանուր ծավալները չեն գերազանցել 20 %-ը։
Կին խոսնակների/փորձագետների տեսանելիությունը (%-ով) առցանց մեդիայում և հեռուստաալիքների արտադրանքում
- 11 %2011 թ․–ին
- 14 %2014 թ․–ին
- 19 %2019 թ․–ին
Աղբյուրը՝ 2011-2019 թթ. Հայաստանում անցկացված մշտադիտարկումների արդյունքներ
Գենդերային քվոտայի շնորհիվ արձանագրված կին թեկնածուների մասնակցության ընդլայնումը չի զուգորդվել ԶԼՄ–ներում նրանց տեսանելիության բարձրացման հետ։
ԱԺ և ՏԻՄ ընտրություններ 2021․ կին թեկնածուները նախընտրական շրջանում
Աղբյուրը՝ «2021 թ․ ընտրություններում կին թեկնածուների լուսաբանումը հեռուստաեթերում և լրատվական կայքերում» հետազոտություն
2007 թվականից ի վեր կին թեկնածուների տեսանելիությունը հայաստանյան մեդիայում ընտրությունների ժամանակ չի գերազանցել 10 %-ը։
Մինչդեռ նույն ժամանակահատվածում՝
22.6 %-ից մինչև 37 % - աճել է կին թեկնածուների մասնակցությունը ընտրություններին
15 %-ից մինչև 30 % - աճել է դրական շարժընթացն ապահովող քվոտան
Աղբյուրը՝ «2021 թ․ ընտրություններում կին թեկնածուների լուսաբանումը հեռուստաեթերում և լրատվական կայքերում» հետազոտություն
Աղբյուրը՝ Լրագրողների հետ ֆոկուս խմբային քննարկումներ
Հայաստանում անցկացված ԶԼՄ-ների գենդերային մշտադիտարկումների արդյունքները վկայում են, որ կանանց փորձագիտական կամ մասնագիտական կարծիքը շարունակում է շատ դեպքերում անտեսված մնալ, իսկ բովանդակային առումով հանրությանը մատուցվող կնոջ կերպարը հաճախ հիմնված է լինում կարծրատիպերի և խտրական նորմերի վերարտադրման վրա՝ դրանով իսկ խոչընդոտելով կանանց առաջընթացը և նրանց լիարժեք մասնակցությունը երկրի զարգացման գործընթացներում:
Լուսանկարները` ԱԺ–ՔՀԿ հարթակի հանդիպում, ՕքսԵՋեն
- Լրագրողների գենդերային կրթության ապահովմանը վերաբերող տարբեր նախաձեռնությունների իրականացում, որոնք ուղղված են լրագրողների և լրատվամիջոցների գենդերային իրազեկվածության բարձրացմանը, գենդերային զգայուն լրագրության հմտությունների ձևավորմանը։
- Լրատվամիջոցների գենդերային զգայունության պարբերական մշտադիտարկումների անցկացում, մշտադիտարկման արդյունքների լայն տարածում ու քննարկում:
- Մրցանակաբաշխությունների և այլ խրախուսական մեխանիզմների կիրառում՝ ուղղված պետության գենդերային քաղաքականության հարցում ԶԼՄ-ների սոցիալական պատասխանատվության բարձրացմանը:
- ԶԼՄ-ների ինքնակարգավորման մարմինների հետ սերտ համագործակցության ապահովում՝ ուղղված լրագրողական էթիկայի կանոնների մեջ գենդերային հավասարության և գենդերային զգայունության ապահովման սկզբունքների, խտրականության, ատելության խոսքի, սեքսիզմի դրսևորումների բացառման պահանջի ներդրմանը:
- Լրատվական դաշտը կարգավորող օրենսդրության գենդերային զգայունության ապահովում՝ օրենքների գենդերային ուղղորդում։
- Մեդիաոլորտը կարգավորող և ինքնակարգավորող բոլոր մարմինների կազմում գենդերային հավասարակշռության ապահովում։
- «Խտրականությունն ու բռնությունը հեռուստաեթերում և լրատվական կայքերում. որքանով է գենդերային զգայուն հայաստանյան մեդիան»
- 2021 թ․ ընտրություններում կին թեկնածուների լուսաբանումը հեռուստաեթերում և լրատվական կայքերում․ մշտադիտարկման արդյունքների վերլուծություն «Կանայք և տղամարդիկ հայկական լրատվամիջոցներում». հետազոտություն, Կովկասյան ինստիտուտ, 2012
«Կանայք քաղաքականության, հանրային կառավարման և քաղաքացիական հասարակության մեջ» ծրագրի շրջանակներում հավաքագրվել և ներկայացվել են հանրությանը քաղաքականության մեջ, հասարակական սեկտորում և պետական կառավարման համակարգում հաջողությունների հասած կանանց մուլտիմեդիա պատմությունները։
- Անուշ Սարգսյան. Գործով պետք է ապացուցես, որ պատրաստ ես ու կարող ես/ մուլտիմեդիա
- Լիլիա Աբրահամյան․ Մետաքսե սրտով ու պողպատե կամքով / մուլտիմեդիա
- Կանայք պետք է լիարժեք մասնակիցը դառնան աշխարհի վերափոխման գործընթացներին. Անահիտ Պարզյան/մուլտիմեդիա
- Սիսիան Պօղոսեան. Հայաստանում ես ինձ տանն եմ զգում/մուլտիմեդիա
- Ինձ համար խնդիրը կա, քանի դեռ դրան բախվում է թեկուզ մեկ աղջիկ երեխա. Լենա Միրզոյան/ մուլտիմեդիա
- Արփինե Երիցյան․ «Հրաժարվում եմ խաղալ ուրիշների խաղի կանոններով» / մուլտիմեդիա
